دستورالعمل شفاف برای نمایندگان؛ بودجه را چطور می توان اصلاح کرد؟ - دوست بلاگ

به گزارش خبرنگاران، در این میان شفافیت بودجه یکی از مطالبات جدی است که از سوی اهل فن و حتی افکار عمومی مطرح است. و نمایندگان مجلس هم بر آن تأکید دارند.چنانچه حمیدرضا حاجی بابایی در جریان آنالیز احکام کلی بودجه 1400 در این باره گفته است: ما با پول دولت کار داریم به این معنا که باید همه منابع و هزینه ها شفاف گردد.

وی بیان نموده است: بانک مرکزی باید نظارت کند و هر کسی هر پولی که می خواهد از بودجه عمومی کشور دریافت کند، باید شناسه داشته باشد و این کار در راستای شفافیت است.

رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی تأکید نموده است: اصلاح ساختار بودجه به معنای آن است که منابع و هزینه ها کاملاً شفاف گردد و برای تحقق اصلاح ساختار بودجه، این مسئله ضرورت دارد و باید عملیاتی گردد.

اما اصلاح ساختار به جز شفافیت در پی چه باید باشد و چرا شفافیت ضروری است؟

مهدی پازوکی اقتصاددان در تبادل نظر با خبرنگاران با بیان این که بودجه عبارت است از حساب دخل و خرج دولت، در این باره گفت: یکی از ویژگی های بودجه توسعه ای، شفافیت است. اصلاً در لایحه تقدیمی بودجه یا در قانون بودجه نباید بودجه محرمانه وجود داشته باشد. بنابر قانون اساسی اگر دولت یا مجلس هزینه ای را در بودجه قرار می دهد باید منابع درآمدی آن مشخص باشد. منابع درآمدی باید شفاف باشد. پس هدف از اصلاح ساختار یکی اصلاح ساختار درآمد های بودجه است. یعنی چه؟ مثلاً طبق قانون برنامه باید منبع درآمدی دولت از مالیات ها باشد. هزینه های دولت یا جاری یا عمرانی است. بودجه جاری یا هزینه ای باید از منبع مالیات ها باشد؛ بنابراین یکی از اصلاحات ساختاری، اصلاح در ساختار درآمدی دولت است. اگر می خواهیم وابستگی به نفت کاهش پیدا بکند که یکی از وجوه اصلاح ساختار است باید منابع درآمدی سالم جایگزین نفت گردد. در حال حاضر نسبت مالیات به فراوری ناخالص داخلی در ایران که یک شاخص بین المللی و علمی است حدود هفت و نیم درصد است درحالی که در کشور های همسایه ما مثل ترکیه همین شاخص 20 درصد است یا در مالزی 21 درصد است یا در کشور های اسکاندیناوی حدود 50 درصد فراوری ناخالص داخلی است.

وی اضافه نمود: البته من در شرایط فعلی مالی ایران با افزایش نرخ مالیات مخالف هستم. نرخ مالیات نباید تغییر کند. چون افزایش نرخ مالیات، رکود را در اقتصاد ایران تشدید می نماید. باید اول معافیت های مالیاتی را از بین ببریم و صفر کنیم. یعنی هیچ دستگاهی از دادن مالیات معاف نباشد. اگرهم می خواهیم به یک فراورینماینده در یک منطقه محروم سیاست مالیاتی اعمال کنیم، بگوییم تا پنج سال نرخ مالیات صفر است نه اینکه معاف از مالیات است. لغت معافیت باید از فرهنگ مالیاتی ایران حذف گردد. اما الان بخش عمده اقتصاد ما معاف از مالیات است. هر کسی که طبق قانون در این مملکت درآمد دارد از آستان قدس تا آبدارچی فلان شرکت اگر درآمدش از آن حدی که باید بالاتر است باید مالیات بدهد و اگر پایین تر است باید به کمیته امداد معرفی گردد تا اعانه بگیرد. این تجربه در دنیا پیروز بوده است. در کشور های توسعه یافته همچون کشور های اروپایی، امریکا، ژاپن، کانادا و استرالیا از مرگ می گردد فرار کرد از مالیات نمی گردد. این ضرب المثل شده است یعنی سیستم مالیاتی آنقدر کاراست.

او ادامه داد: دوم باید جلوی فرار مالیاتی را بگیریم. الان در اطراف شهر تهران در دماوند، لواسان، رودهن، اسلام شهر، بومهن و کرج زمین ها میلیاردی معامله می شوند، ولی دولت یک ریال مالیات نمی گیرد یا رقم مالیات بشدت کم است. فردی یک مسکن را یک میلیارد می خرد بعد شش میلیارد می فروشد و پنج میلیارد سود می نماید، اما حتی صد میلیون هم مالیات نمی دهد. به خاطر همین باید سعی کنیم با استفاده از تکنولوژی اطلاعات، سیستم بانکی را با سیستم مالیاتی، سیستم گمرکی و سیستم معاملاتمان به هم متصل کنیم، این امکان پذیر است.

این اقتصاددان تأکید کرد: باید از دستاورد های دنیا توسعه یافته استفاده کنیم. اگر استفاده نکنیم همین روزگارمان می گردد و عقب می افتیم. آن ها تکنولوژی دارند که می توانند مالیات را بگیرند. این چیز خاصی نیست و ما می توانیم از تجربه و دستاورد های بشری در این زمینه استفاده کنیم. پس یک اصلاح درآمد، اصلاح ساختار مالیات هاست.

وی اضافه نمود :یک اصلاحات ساختاری دیگر، مولدسازی دارایی های دولت است. دولت دارایی هایی دارد که اگر آن ها را بفروشد هم مخارجش پایین می آید و هم درآمدش افزایش پیدا می نماید. مثلاً در تهران برای وزارتخانه های دولتی خانه سازمانی دیگر مفهومی ندارد. در شهر تهران یا مراکز استان ها همه نهاد ها از ریاست جمهوری تا وزارتخانه ها، خانه سازمانی دارند. طرف خانه خودش را اجاره می دهد تا در خانه سازمانی بنشیند. این خانه ها باید به قیمت واقعی عرضه گردد. همین باعث می گردد تا عرضه مسکن بیشتر گردد و هم درآمدی برای دولت به وجود بیاید. هم هزینه نگهداری برای دولت ندارند. این اصلاحات هم در بخش مخارج دولت است هم در بخش درآمدی؛ بنابراین مولدسازی دارایی های دولت یکی از منابع مهم درآمدی دولت می تواند باشد. اما مجموعه حکومت باید این را بخواهد. مثلا وزارت نفت در تهران صد ها خانه سازمانی در بهترین نقاط تهران دارد. این ها فروخته گردد و صرف خود صنعت نفت بگردد نه در بخش های دیگر.

اصلاح در ساختار هزینه دولت مهمتر از درآمدهاست

او تشریح کرد: مهم تر از درآمد ها اصلاح در ساختار هزینه دولت است. هزینه ها باید روشن باشد. ما باید هزینه های غیرضرور را از بودجه کسر کنیم، ولی دولت به تنهایی نمی تواند این کار را انجام دهد. باید مجموعه حکومت یعنی سه قوه این را بخواهد. مثالی بزنم فلسفه تاسیس وزارت رفاه در دولت اصلاحات این بود که کمیته امداد، بهزیستی، بنیاد شهید، بنیاد پانزده خرداد و صندوق های بازنشستگی در این مجموعه یکی شوند. همین الان این صندوق های بازنشستگی باعث شده است تا به علت قوانین و مقرراتی که مجلس وضع نموده است، طلاق در جامعه گسترش یابد. یعنی خانمی که مادرش مستمری بگیر تامین اجتماعی است، پس از مرگ مادرش در سن نود سالگی در سن هفتاد سالگی از شوهرش به صورت صوری یا قانونی طلاق می گیرد تا مستمری مادرش را بگیرد. یا الان ما به یک نفر دو حقوق بازنشستگی می دهیم. مثلا بیشتر خانم های شاغل که شوهرشان حقوق بازنشستگی می گیرند پس از مرگ همسر، هم حقوق بازنشستگی خودشان را می گیرند و هم شوهرشان را. این در حالی است که دولت سالانه بالغ بر نود هزار میلیارد تومان به صندوق های بازنشستگی یاری می نماید، این ها به اصلاحات احتیاج دارد.

او اضافه نمود: ما باید سعی بکنیم بانک های اطلاعاتی خود را تقویت کنیم. یکی دیگر از اصلاحات این بخش که در بخش اصلاح درآمدی هم اشاره شد، فروختن دارایی های دولت است که علاوه بر درآمدزایی از هزینه های دولت کم می نماید. همین موجب شفاف شدن هزینه ها می گردد. الان مثلاً در شهر مشهد تمام دانشگاه های ما مهمان سرا دارند یا بعضی از نهاد های نظامی در شهر مشهد هتل می سازند. خب چه احتیاجی به این هزینه هاست؟ اگر کسی می خواهد سفر برود به او حق سفر بدهیم. باید صنعت توریسم را تقویت کرد، ولی با این اقدامات، صنعت توریسم در مملکت ما شکل نگرفته است. یعنی یک بخش خصوصی کارآمد که بتواند کلی اشتغال ایجاد کند، وجود ندارد. دانشگاه های علوم پزشکی در تهران مهمان سرا دارند، دانشگاه علوم پزشکی کرمان در یوسف آباد یک ساختمان چندین طبقه دارد، تمام اطراف وزارت کشور همه استانداری ها خانه دارند. این خانه ها به درد استاندار، معاون و رییس دفترش می خورد. این ها می خواهند بیایند تهران می فرایند خانه سازمانی و هتل نمی فرایند. درنتیجه کسی در صنعت هتل داری در این مملکت سرمایه گذاری نمی نماید. تعداد هتل ها نسبت به قبل از انقلاب در تهران کاهش پیدا نموده است. خیلی از هتل ها تبدیل به اداره شدند یا خراب شدند.

پازوکی اضافه نمود: یک بحث دیگر در هزینه ها، بودجه های موازی است که باید حذف گردد. مثلا اگر قرار است برای توسعه ادب و فرهنگ فارسی یاری بکنیم فقط به یک جا یاری بکنیم ما الان هم به بنیاد سعدی پول می دهیم، هم به سازمان ارتباطات و هم به وزارت علوم. علاوه بر این، باید اتاق بودجه آن قدر شیشه ای باشد تا همه مردم بدانند چه کسانی بودجه می گیرند مثلاً بودجه دبیرخانه ستاد انقلاب فرهنگی در حد یک وزارت خانه و نزدیک به بودجه وزارت راه است. چرا؟ درحالی که اعضای دبیرخانه قرار نیست تحولی ایجاد نمایند. این هم وضع فرهنگ این مملکت است. تحول را باید دستگاه های فرهنگی ایجاد نمایند. بخشی از پولی که در فرهنگ هزینه می گردد نه تن ها اثر مثبت ندارد بلکه اثر منفی دارد. بودجه های فرهنگی ما منهای وزارت ارشاد آن چنان رشد پیدا نموده است که خودش مشکل شده است. اگر تعداد کتابخانه ها افزایش پیدا کند یا سیستم اطلاعات دیجیتال ما تقویت گردد خوب است که نمی گردد. باید هزینه ها مانند درآمد ها روشن باشد. شفافیت جزو اساسی است و باید در همه امور صورت بگیرد.

اقتصاد ایران از عدم شفافیت رنج می برد

وی اضافه نمود: سیستم بانکی ما باید شفاف باشد. همین کسانی که در دادگاه بانک سرمایه محاکمه شدند، اگر سیستم بانکی ما پول شویی مبارزه می کرد، حساب این ها را می بست. ولی متاسفانه بخشی از پول شویی در حال حاضر از طرف سیستم بانکی انجام می گردد. به خاطر همین من به شدت هوادار پیوستن به اف ای تی اف هست. چون اف ای تی اف یعنی مبارزه با فساد و پول شویی. ما باید مبارزه با پول شویی را در دستور کار قرار بدهیم. الان در منطقه زعفرانیه و فرمانیه تهران بخشی از رانتخواران را می توانید ببینید. کسانی که به وسیله رانت به اینجا رسیدند. طرف تا دیروز به نان شبش محتاج بوده حالا در زعفرانیه کاخ دارد. خیلی از این ها با وابستگی به بعضی از نهاد ها به این ثروت های نجومی رسیدند. اینجاست که پای بودجه پنهان بعضی نهاد ها وسط می آید. ما نباید بودجه پنهان داشته باشیم. بودجه همه باید در قانون بیاید. هر چیز پنهانی یعنی فساد.

این کارشناس اظهار کرد: اقتصاد ایران بیشتر از عدم شفافیت رنج می برد. همین سال گذشته در لایحه بودجه، بودجه شورای نگهبان با 12 عضو، 120 میلیارد تومان بود در قانون تبدیل به 150 میلیارد تومان شد یعنی 30 میلیارد بودجه شورای نگهبان افزایش پیدا کرد. چرا بودجه وزارت آموزش وپرورش یا دانشگاه صنعتی شریف افزایش پیدا نکرد؟ چون نمایندگان به شورای نگهبان احتیاج دارند. چطور شورای نگهبان در مجلس اول تا سوم که من اطلاع دارم، در استان ها نمایندگی نداشت و وزارت کشور در هر استانی یک اتاقی به شورای نگهبان می داد. قرار نیست که تشکیلات درست بکنیم. این تشکیلات وقتی عظیم می گردد بودجه می خواهد؛ بنابراین شورای نگهبان باید از خودش آغاز کند. مجلس باید از خودش آغاز کند. در سال های اخیر ببینید مجلس چقدر خانه سازمانی در تهران دارد. خانه های پاستور را آقایان خریدند حالا آمدند طرف بهارستان. این ایراد دارد. جامعه هرچه شفاف تر باشد مردم می بینند که فلان آقا دیروز در شهر قم یا کاشان خانه نداشت، اما امروز این آدم در زعفرانیه تهران، خانه 700 متری دارد. این ها قابل رویت است. درحالی که اوایل انقلاب به ناحق اموال خیلی ها را که انسان های سالمی بودند مانند آقای دکتر حسین نصر یا مدیرعامل بانک ملی گرفتیم. نه به آن تندروی اول انقلاب نه به این کندروی که امروز به وسیله رانت خیلی ها را عظیم کردیم.

او ادامه داد: الان در همین بانک سرمایه وام هایی پرداخت نشده است. در سیستم بانکی باید مشخص باشد این پول چه شده است. اگر سرمایه گذاری شده باید دست سرمایه گذار را بوسید، ولی طرف آمده در جاده سمنان یک سوله نیمه کاره ساخته و بقیه پول را از کشور خارج نموده است. وقتی سیستم شفاف نباشد باعث خروج سرمایه می گردد. سال گذشته در ترکیه، ایرانی ها دومی ملیتی بودند که بیشترین تعداد ویلا را خریدند یعنی دلاری که این جا باید سرمایه گذاری می شد رفته ترکیه. بخشی از آن به خاطر نبود یک نظام تدبیر و حکمرانی خوب است. اگر نظام تدبیر و عقلانیت حاکم باشد باید سعی کنیم ثبات و امنیت را در داخل ایجاد کنیم تا پول ها وارد کشور گردد. همین الان برآورد می گردد در بدبینانه ترین حالت، ایرانیان خارج از کشور 400 میلیارد دلار پول دارند اگر یک دهم آن یعنی چهل میلیارد دلار وارد اقتصاد ایران گردد این اقتصاد شکوفا می گردد. این پول وقتی وارد اقتصاد می گردد که ثبات باشد و سیستم بانکی شفاف باشد. الان خیلی از این آقایانی که وام گرفتند دلال و قاچاقچی بودند.

عدم شفافیت در ایران موجب ظهور طبقه ای نوکیسه شده است

وی مطرح نمود: شفافیت جزء لاینفک حکومت اسلامی است. اگر شفافیت در حکومت نباشد یعنی فساد و فساد یعنی رانت. سازمان مالیاتی فهرست بدهکاران عمده مالیاتی را منتشر کند تا مردم بدانند چه کسانی اموال بیت المال را غصب کردند. جامعه هرچه مطلع تر بگردد و مردم بیشتر بدانند به نفع اقتصاد ملی است. وقتی قرارداد های خدماتی قوه قضاییه و مجلس و سایر نهاد ها مشخص گردد دیگر یک قوه نمی رود با فرزند یکی از مقامات بالا قرارداد خدماتی ببندد. این ها یعنی فساد. قانون منع مداخله پس کجاست؟ در هیئت مدیره بعضی از این شرکت های وابسته به نهاد های عمومی مثلا شرکت لاستیک سازی، فردی شده رئیس هیئت مدیره که نمی تواند خانه خود را مدیریت کند. چون در تامین اجتماعی آشنا دارد. اگر سیستم شفاف باشد این طوری نمی گردد. من به شدت از شفافیت در اقتصاد ایران دفاع می کنم. سیستم بانکی، سیستم اداری و بودجه همه چیز باید شفاف باشد. تنها به دو چیز حق ورود نداریم یکی مسائل خصوصی و دوم مسائل مربوط به امنیت ملی. اطلاعات بودجه مسئله امنیت ملی نیست. این ها محرمانه نیست. امنیت ملی یعنی آنچه که به منافع ملی ربط دارد و این را هم شورای عالی امنیت ملی مشخص می نماید که چه چیز خط قرمز ماست.

پازوکی اضافه نمود: اگر ما خواستار عدالت اجتماعی، مبارزه با رانت، فساد و جامعه طبقاتی هستیم باید شفافیت در همه دستگاه ها باشد و نهاد ها اتاق شیشه ای باشند. حق مردم است که بدانند. الان در جمهوری اسلامی به دلیل عدم شفافیت یک طبقه نوکیسه ظهور نموده است. این طبقه نوکیسه نه دغدغه فراوری ملی ایران و نه دغدغه پیشرفت و توسعه کشور را دارد فقط به دنبال رانت و فساد و خارج کردن سرمایه و منابع ارزی کشور به سمت کشور های همسایه است. امروز در اسپانیا، ترکیه و گرجستان بیشترین تعداد ویلا ها را ایرانی ها دارند. این ها دلار ماست که خارج شده است. وقتی این جا برخورد های تحکمی می کنیم پول از مملکت خارج می گردد و ترک ها کیفش را می نمایند.

این کارشناس اعلام کرد: شفافیت پاسخ گویی می آورد. باید نظارت باشد. یکی از وظایف مجلس شورای اسلامی نظارت است که تا به امروز آن را خوب انجام نداده است. چرا مجلس باید مدام ساختمان بخرد تازه وقتی نماینده این خانه را گرفت دیگر آن را پس نمی دهد. رانت را توزیع کردیم. کسی که دروغ گفته به او رانت دادیم. نماینده هم در شهرستان خانه سازمانی گرفته و هم در تهران. یکی از مظاهر فساد تعاونی ها هستند که دکانی برای سوءاستفاده شدند. از تعاونی مجلس تا تعاونی ریاست جمهوری و قوه قضائیه. این ها توزیع رانت نموده اند. برای فرار از مالیات، تعاونی زدند.

وی اضافه نمود: در همین دولت کسی را می شناسم که چهارمین خانه تعاونی اش را دارد می گیرد یکی دونفر هم نیستند. محیط زیست تهران را نابود کردند. در منطقه 22 تهران، تعاونی های نظامی آمدند. طرف یک خانه در شهرک امید برایش کافی نیست. در شهرک شهید بهشتی و شهرک شهید باقری هم خانه گرفته است. این ها فساد است. اگر سیستم مالیاتی باشد این طور نمی گردد. آن تعاونی که در بریتانیا اولین بار با هدف تعاون و همکاری شکل گرفت این طور نبود. الان در ایران به تعداد تعاونی ها در قوه قضاییه پفراینده وجود دارد. تعاونی ها دکانی برای توزیع رانت در این مملکت شده اند. اگر اصلاحات ساختاری در بودجه صورت بگیرد و شفافیت باشد این اتفاق ها نمی افتد.

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.

منبع: فرارو