توسعه مکانیزاسیون کشاورزی به بنگاه توسعه ماشین های کشاورزی تبدیل شده است - دوست بلاگ

دکتر محمد قهدریجانی در گفت وگو با خبرنگاران، در مورد بایدها و نبایدهای مکانیزاسیون کشاورزی در ایران اظهار کرد: تکنولوژی مناسب در کشاورزی جهت رسیدن به توسعه پایدار را مکانیزاسیون می گویند. توسعه پایدار از دو شاخصه برخوردار است ابتدا بایستی در دراز مدت تکنولوژی سبب تولید شود و دوم از لحاظ اقتصادی، مناسب و هم راستا با منابع محیط زیست باشد.

وی اضافه کرد: زمانی که تکنولوژی مناسب مطرح می شود، در واقع صحبت از تکنولوژی روز نیست و مکانیزاسیون هم به کارگیری تکنولوژی روز معنا نمی شود، زیرا عده ای تصور می کنند استفاده از به روزترین ماشین آلات در کشاورزی را می توان مکانیزاسیون نام برد که توجیه نادرستی است. حضور تکنولوژی در کشاورزی مشخصه های مهمی دارد. زمانیکه صحبت از مکانیزاسیون می شود باید این مولفه ها وجود داشته باشد اما ما در کشور تنها یک بُعد از این مشخصه ها را به کار می گیریم.

افزایش بهره وری تولید از مهم ترین نمادهای مکانیزاسیون است

این عضو هیات علمی دانشگاه شرح داد: یکی از مهم ترین نمادهای مکانیزاسیون افزایش بهره وری تولید است و به ما کمک می کند تا بتوانیم عملکرد بهتر و مناسب تری داشته باشیم. همچنین مدیریت هزینه ها به مکانیزاسیون کشاورزی کمک می کند تا بهره وری اقتصادی را افزایش دهیم. ما در دنیا به لحاظ افزایش عملکرد و کاهش هزینه ها نسبت به اروپا، آمریکا و استرالیا عقب افتاده ایم. مکانیزاسیون در کشور ما صرفا بدنبال افزایش تولید هست در صورتیکه افزایش بهره وری راه های مختلفی دارد از جمله کاهش هزینه ها! بطور مثال پتانسیل تولید گندم در یک زمین تا حد مشخصی ست و ظرفیت زمین برای افزایش عملکرد تا حدی است و نمی توان به زور کود، سم و موارد دیگر عملکرد را افزایش داد بلکه باید سعی بشه هزینه ها را کاهش دهیم.

وی مطرح کرد: فرق ما با دنیا در این است که آن ها دنبال کاهش هزینه ها هستند و مدیریت اقتصادی می کنند و ما هنوز دنبال افزایش عملکرد هستیم. سیاست های مکانیزاسیون کشاورزی در کشور صرفا مبتنی بر افزایش عملکرد است و چون دنبال افزایش عملکرد هستیم سیاست های ما به غلط تشویق می کند که تولید را افزایش دهیم اما در مورد کاهش هزینه ها از طریق بهبود و متناسب سازی تکنولوژی هیچ صحبتی نمی شود و به این دلیل افزایش تولید برای کشاورز صرف نمی کند.

قهدریجانی بیان نمود: افزایش عملکرد در تولید حتما مفید است اما تنها افزایش عملکرد در تولید نیست بلکه باید کاهش هزینه ها هم در نظر گرفته شود. متولیان مکانیزاسیون کشور کمتر زمانی به کاهش هزینه های تولید اهمیت نداده اند و جزو اولویت ها قرار نگرفت و تنها می گویند که از ماشین کشاورزی استفاده کنید. مکانیزاسیون به معنای ارتقای ماشین کشاورزی نیست بلکه به معنای تکنولوژی مناسب در جهت افزایش بهره وری تولید، کاهش هزینه ها و توسعه پایدار است. بنابراین افزایش تولید به هر قیمتی و با استفاده حداکثری از ماشین کشاورزی معنا نمی شود.

مرکز آزمون و ارزیابی ماشین های کشاورزی به عنوان متولی نظارت بر کیفیت ساخت ماشین ها و ادوات کشاورزی از شرح وظایف خود دور شده اند.

وی اضافه کرد: برنامه ریزی و استراتژی توسعه مکانیزاسیون کشور بازده زمانی استفاده از ماشین های کشاورزی را مد نظر قرار نداده بدین معنا که نمی توانند عملکرد زمان را افزایش دهند. در توسعه مکانیزاسیون مرکزی تحت عنوان آزمون و ارزیابی ماشین های کشاورزی وجود دارد که از آن شرایط اصلی خود جدا شده زیرا این مرکز در گذشته یکی از قوی ترین و تخصصی ترین مراکز وزارت کشاورزی بود اما در سال های اخیر به شدت افت پیدا کرده است چراکه بایستی ماشین های کشاورزی را ارزیابی کند و به کشاورز و تولید کننده رهنمود دهد تا کیفیت خود را ارتقا بخشد اما مشغول فعالیت های دیگر نیز شده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات اظهار داشت: بنابراین متولی این امر هرگز نتوانسته عملکرد ماشین های کشاورزی را افزایش دهد و این مرکز از شرح وظایف خود دور شده است. باید یادآور شد که این مولفه ها همیشه با هم در مکانیزاسیون تعریف می شوند و اکنون مرکز توسعه مکانیزاسیون ما صرفا به بهره وری و مسائل اقتصادی، سوددهی کشاورزی، تولید ماشین های اقتصادی و اینکه اقتصادی به فروش برسند کار ندارد بلکه به دنبال این است که تنها ماشین مورد استفاده قرار گیرد و آمار مکانیزاسیون را افزایش دهد.

وی بیان نمود: زمانی که افراد می خواهند شاخص مکانیزاسیون را بررسی کنند باید چند مولفه را در نظر بگیرند ابتدا درجه مکانیزاسیون است و اینکه چند ماشین در هکتار فعالیت می کنند که می تواند نیروی محرکه مانند تراکتور و ادوات خاص دیگر باشد و این شاخص برای محصولات مختلف متفاوت است. به دلیل توسعه و تزریق تراکتور، درجه مکانیزاسیون را برای واردات و تولید داخل به خاطر افزایش نیروی محرکه و تراکتور در کشاورزی افزایش دادیم اما در اینجا نگاه غلطی وجود دارد و فکر می کنیم هر چه تعداد تراکتور در مزرعه بیشتر باشد بیشتر پیروز خواهیم بود و بایستی تولید و هزینه را با حداقل تراکتور و ورود ماشین مدیریت کنیم.

توسعه مکانیزاسیون کشاورزی به بنگاه توسعه ماشین های کشاورزی تبدیل شده است

قهدریجانی اظهار کرد: توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشور در حال تبدیل به بنگاه توسعه ماشین های کشاورزی است و موضوعی به عنوان توسعه مکانیزاسیون وجود ندارد و صرفا توسعه کمی در مورد تعداد ماشین آلات است. بزرگترین اقدامی که افراد در طول این سال ها انجام دادند این بود که جذب سرمایه داشتند و چند هزار میلیارد تومان ماشین کشاورزی وارد ناوگان شد و این امر نقطه قوت نیز به شمار می رود.

وی اضافه کرد: این اقدامات کافی نیست چراکه از حوزه اصلی خارج شده و کشاورز و صنعتگران کشاورزی راضی نیستند زیرا شرایط توزیع ماشین آلات تولید، واردات، صادرات نابسامانی بسیار گسترده ای را در این مجموعه به وجود آورده است. جالب است که مسئولان مربوطه وزارت جهاد کشاورزی هم به جای اینکه متولی نظارت بر کیفیت ماشین های کشاورزی باشند، اکثرا تولیدکنندگان ماشین های کشاورزی شدند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات گفت: مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی شعارهای زیادی در زمینه سیستم خاک ورزی بیان کرده که بسیار در این امر پیروز است اما در عمل برعکس شعارها پیش می رود. برای کشاورز وام بانکی تامین می کند که گاوآهن یا خاک ورز های مرکب خریداری کند اما این را در نظر نمی گیرند که برای کشاورز تامین وثیقه و وام با سود بالا سخت است.

وی بیان نمود: کشاورزانی که ضعیف هستند هنوز امکان خرید ماشین ها را ندارند و کشاورزی خرد با زمین های کوچک که 80 درصد زمین های کشاورزی را تشکیل می دهد، زیر پنج هکتار یا دو هکتار هستند و ناخودآگاه اراضی خرد، پراکنده و یکپارچه را به وجود می آورد و به جای اینکه فکری برای مکانیزاسیون کشاورزی خرد شود، گاوآهن ها و تراکتورهایی با ظرفیت بالا وارد می کنند و مکانیزاسیون زمین های خرد را در نظر نمی گیرند.

مهمترین محور توسعه مکانیزاسیون در هر کشور، وجود شرکت های تعاونی است

قهدریجانی اضافه کرد: کشورهایی مانند ژاپن متوسط اراضی زمین های کشاورزی شان از زمین های ما کوچکتر است اما بالای 90 درصد درجه مکانیزاسیون دارند بنابراین توزیع نامناسب، عدم تناسب بین نیروی محرکه و ادوات وجود دارد که مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی هیچ اقدام مثبتی برای توسعه شرکت های تعاونی و خدمات مکانیزاسیون در کشور انجام نداده است. مهمترین محور توسعه مکانیزاسیون در هر کشور، وجود شرکت های تعاونی و خدمات مکانیزاسیون است اما در کشور ما شرکت ها به تدریج ضعیف شدند و فعال نیستند.

وی شرح داد: عدم توسعه شرکت های خدمات مکانیزه و تعاونی ها در طول سالیان گذشته منجربه عدم تطبیق بین نیروی محرکه و ادوات نیز شده است. فارغ التحصیلان رشته ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون و همچنین مهندسان کشاورزی نسبت به تضعیف این شرکت ها ناامید شدند و در کشور ما خدمات مکانیزاسیون به صورت مهندسی پیش نمی رود به این دلیل که مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی هیچ گونه حمایتی در این زمینه ندارد.

عضو هیات علمی گروه علوم و تحقیقات اظهار داشت: اگر شرایط مکانیزاسیون کشاورزی را در کشور با سالیان و دهه های گذشته ارزیابی کنیم هیچ فرقی نداشته جز اینکه تعدادی تراکتور و ماشین کشاورزی جذب کردیم و اصلا به جنبه های اقتصادی و مدیریت انرژی توجهی نداشته ایم. زمانی که در دنیا صحبت از مکانیزاسیون می شود، تمام راهکارهایی که منجربه مدیریت صحیح مصرف سوخت و انرژی در کشاورزی است را بررسی می کنند.

وی مطرح کرد: در طول چند سال گذشته حتی تعداد معدودی تحقیق و عملیات میدانی در مرکز توسعه مکانیزاسیون در حوزه مدیریت انرژی صورت نگرفته است و بایستی متناسب با مدیریت اقتصادی و انرژی که هر دو از مولفه های مکانیزاسیون هستند، مولفه های فنی مانند تحقیق و تولید تراکتور و ماشین های کشاورزی را مورد توجه قرار دهیم. حلقه مفقوده بین بخش اجرایی مکانیزاسیون کشاورزی و بیگانه بودن با بخش تحقیقات و دانشگاه بیانگر چنین مواردی است.

قهدریجانی با بیان اینکه مرکز تحقیقات وزارت کشاورزی در زمینه های مختلف فعالیت می کنند اما پژوهش هایی که انجام می دهند برای خودشان است و بخش اجرایی هم برای خودشان کار می کنند و با یکدیگر تعامل و همکاری ندارند، ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی در حوزه مکانیزاسیون هیچ تعاملی با دانشگاهیان به صورت کلی ندارند و مشورتی نمی گیرند مگر اینکه به صورت جزئی مواردی را در اختیار بعضی از اساتید قرار می دهند که موثر نبوده اس و صرفا به خاطر اینکه سال ها در این حوزه فعالیت داشتند، کمک می گیرند. بنابراین زمانی که وزارت جهاد کشاورزی دیدگاه علمی ندارد نمی تواند با دانشگاهیان تعامل خوب و کارآمدی داشته باشد.

وزارت جهاد کشاورزی باید برای مدیریت کلان مکانیزاسیون کشاورزی قدم های بهتری بردارد

وی اظهار کرد: علی رغم صحبت هایی که وزیر جهاد کشاورزی در سال 92-93 انجام داد که مکانیزاسیون کشاورزی را از ابتدا به سمت زراعت نبرید، کسی اهمیت نداد و مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی به عنوان متولی برای مکانیزاسیون شیلات، دامپروری، صنایع غذایی، گلخانه ها، واحدهای کوچک زراعی، مدیریت هزینه های ماشین های کشاورزی در مزارع و مدیریت مکانیزاسیون دامی هیچ اقدامی انجام نداد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات مطرح کرد: مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی به یک بنگاه ساده برای توزیع ماشین های کشاورزی تبدیل شده بدین معنا که مرکز توسعه وظایف بسیار گسترده ای به معنای توسعه کمی و کیفی مکانیزاسیون در بخش کلان و خرد دارد اما صرفا تبدیل به بنگاه اقتصادی ماشین های کشاورزی شده که این را هم به خوبی انجام نمی دهند. مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی باید بتواند به بخش خصوصی کمک و آن را تقویت کند اما هیچ اقدامی برای بخش خصوصی انجام نمی دهد و روز به روز وظایف مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی تضعیف می شود.

وی اضافه کرد: وزیر جهاد کشاورزی، کنندگان و مشاوران جهاد که در این زمینه تصمیم گیرنده هستند باید این وضع را تغییر دهند. مکانیزاسیون کشاورزی دو جنبه خرد و کلان دارد و ما در مدیریت کلان مکانیزاسیون کشاورزی مشکل داریم؛ به عنوان مثال مدیریت های جهاد کشاورزی شهرستان ها در سطح کلان تصمیم گیر و برنامه ریز هستند و قوی تر عمل می کنند. بنابراین وزارت جهاد کشاورزی باید برای مدیریت کلان مکانیزاسیون کشاورزی قدم های بهتری بردارد.

قهدریجانی گفت: استراتژی وزارت جهاد کشاورزی غلط است و اصلا دید علمی و پایدار نسبت به مکانیزاسیون کشاورزی در مدیریت کلان ندارند و توسعه مکانیزاسیون را اشتباه گرفتند زیرا توسعه مکانیزاسیون را به عنوان توسعه ماشین آلات کشاورزی، تامین و توزیع ماشین می دانند که آن را هم به درستی انجام نمی دهند بنابراین بایستی مکانیزاسیون کشاورزی را ساماندهی کرد.

باید شرکت های تعاونی و خدمات مکانیزه مجدد راه اندازی شوند

وی اضافه کرد: یکی از مهم ترین فعالیت هایی که مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی باید انجام دهد، راه اندازی و تاسیس مجدد شرکت های تعاونی و خدمات مکانیزه در کشور است که باید حمایت کنند تا مکانیزاسیون تقویت شود. فعالیت شرکت های تعاونی باعث اشتغال، جلب رضایت کشاورز و بهبود وضع کشاورزی می شود. اما روز به روز این شرکت ها تعطیل می شوند و عجیب است که هیچ حمایتی از سوی مرکز توسعه مکانیزاسیون صورت نمی گیرد و باعث بیکاری تعداد زیادی از افراد می شود. بنابراین اگر این کار را انجام دهند می توانند مکانیزاسیون کشاورزی را نجات دهند.

عضو هیات علمی گروه علوم و تحقیقات شرح داد: وزارت جهاد کشاورزی در زمینه آموزش کشاورزان، بهره برداران و کاربران ماشین های کشاورزی هیچ گونه تعهدی ندارد و می گویند آموزش در دنیا به عهده تولیدکننده است و خودشان اقدامی انجام نمی دهند. ارکان اصلی وزارت جهاد کشاورزی در تولید مکانیزاسیون کشاورزی به تدریج ضعیف می شود و به جای اینکه پیروز باشد یکی از بزرگترین مسائل و معضلات ما به شمار می رود.

وی راهکارهایی را در مورد بهبود شرایط مکانیزاسیون کشاورزی ارائه و بیان نمود: گسترش تعامل بین بخش اجرایی و تحقیقات دانشگاه، تقویت و توسعه شرکت های تعاونی و خدمات مکانیزه در کشور، ایجاد عدالت و نگاه یکسان نسبت به آزمون و ارزیابی ماشین های کشاورزی و توسعه کیفی ماشین های کشاورزی از جمله راهکارهایی است که می توان به کار گرفت.

قهدریجانی مطرح کرد: مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی نسبت به تولید کنندگان، توزیع کنندگان و آزمون کنندگان ماشین های کشاورزی نگاه یکسان و با عدالتی ندارد و بزرگترین لطمه ای که مرکز مکانیزاسیون وزارت کشاورزی در طول این سال ها خورد، تضعیف شدید مرکز آزمون ماشین های کشاورزی است. علی رغم اینکه در آن مرکز کارشناسان بسیار خبره فعالیت می کنند اما هیچ اهتمامی در جهت بهبود این شرایط از سوی مسئولان مربوطه وجود ندارد.

وی اظهار داشت: یکی از عواملی که منجر به کاهش کیفیت ماشین های کشاورزی و به اصطلاح کاهش انگیزه به صنعتگران کشاورزی شده، عدم نگاه یکسان و منصفانه مرکز توسعه نسبت به همه صنعتگران و آزمون کنندگان ماشین های کشاورزی است. باید گروه یا کمیته در مورد انجام پروژه های تحقیقاتی، عملیاتی و کاربردی در زمینه مدیریت انرژی، اقتصادی و فنی ماشین های کشاورزی، ادوات، محصولات مختلف و بازنگری شاخص های توسعه کمی و کیفی ایجاد شود چراکه مکانیزاسیون ما به شدت نسبت به شاخصه های توسعه کمی و کیفی دارای اهمیت است.

با فرایند فعلی در توسعه مکانیزاسیون هیچ توفیقی برای کشاورزی کشور بوجود نخواهد آمد.

پایگاه اینترنتی مأوا: پایگاه اینترنتی مأوا، مجله خبری و تحلیلی