یاری تغذیه به درمان زخم های معده و روده - دوست بلاگ

یاری تغذیه به درمان زخم های معده و روده

نویسنده:دکتر احمدرضا درستی مطلق

ویژگی ها و مقایسه بین زخم های معده و دوازدهه (ابتدای روده کوچک) :

اگرچه زخم های معده در هر قسمت از بافت آن ایجاد می شوند، ولی اغلب اوقات این زخم ها در امتداد انحنای کوچک تر معده به وجود می آیند. با افزایش سن، زخم های معده عموماً با التهاب گسترده معده، التهاب سلول های فراوری نماینده اسید و تحلیل سلول های فراوری نماینده آنزیم پپسین همراه می باشند. در بعضی موارد زخم معده به رغم فراوری نسبتاً کم اسید پیشرفت می نماید. کندی حرکات معده، کندی جریان خون معدی و افزایش ریفلاکس دوازدهه در زخم معده عمومیت داشته و در صورت بروز این شرایط، شدت جراحت معده افزایش می یابد. احتمال خونریزی مرگ و میر در موارد زخم معده بیشتر از زخم دوازدهه است. زخم دوازدهه با افزایش قابل ملاحظه ترشح اسید، ترشح شبانه اسید و کاهش ترشح بی کربنات همراه است.

اغلب زخم های دوازدهه در چند سانتی متر ابتدای برآمدگی قسمتی که بلافاصله زیر پیلور می باشد، به وجود می آیند. انسداد راه خروجی معده در اثر زخم دوازدهه بیشتر از زخم معده اتفاق می افتد و تغییر غیرطبیعی در سلول های معدی (مثل جایگزینی سلول های پرزدار دوازدهه با سلول های مخاطی معده) در اثر زخم دوازدهه مرتبط با H پیلوری اتفاق می افتد.

درمان پزشکی زخم ها :

زخم های پپتیکی:

از آنجایی که اولین علت التهاب معده زخم پپتیک، عفونت H پیلوری است، توجه اصلی درمان در اغلب موارد، ریشه کنی این ارگانیسم می باشد. به علت وجود گونه های متنوع ارگانیسم در تمام جهان و مقاومت نسبی آن، پروتوکل دارویی معمولاً شامل استفاده از 2 نوع آنتی بیوتیک به همراه بیسموت یا مهار نماینده پمپ پروتون است. در حال حاضر پروتوکل های درمان شامل ترکیبی از تتراسایکلین، مترونید ازول، آموکسی سیلین، کلاری ترومایسین می باشد. بیسموت و مهار نماینده های پمپ پروتون مثل امپرازول یا لانزو پرازول رشد H پیلوری را مهار می نمایند و در مقایسه با مصرف آنتی بیوتیک ها به تنهایی تأثیر بیشتری در درمان عفونت دارند. استعمال دخانیات، مصرف الکل، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDS) مانند استامینوفین و بعلاوه دیگر داروهای ضدالتهابی مانند اسپرین، از جهات مختلف با فرایند درمان زخم تداخل پیدا نموده و احتمال بروز عوارض گوناگون را افزایش می دهند.

زخم های ناشی از استرس:

زخم های ناشی ازاسترس می تواند به اسم یکی از عوارض سوختگی شدید، تروما، جراحی، شوک، نارسایی کلیه و رادیوتراپی ایجاد گردد. نگرانی اصلی در این گونه زخم ها، احتمال خونریزی آنهاست. ایسکمی معده به اسم علت اصلی شناخته می گردد، ولی تغییرات دیواره مخاطی، ریفلاکس اسید صفراوی و آنزیم های پانکراس هم در این زمینه نقش دارند. مکانیسم های حقیقی هنوز به طور کامل شناسایی نشده اند. جهت پیشگیری از بروز زخم استرسی در بیماران در معرض خطر از داروهای مثل مهارنماینده های پمپ پروتون، بلوکرهای گیرنده H2، آنتی اسیدها و سایر داروها استفاده می گردد.

زخم استرسی که با خونریزی همراه است، می تواند علت اصلی مرگ در بیماران با شرایط بحرانی باشد. آنتی اسیدها و مهار نماینده های ترشح اسید برترین دارو برای این نوع بیماران هستند. بیشترین کوشش جهت پیشگیری از زخم های ناشی از استرس، محدودیت شرایطی است که سبب افت فشارخون، ایسکمی، اختلالات تنفسی و اختلالات لخته شدن می گردد. به علاوه در صورت امکان، اجتناب از مصرف دوزهای بالای کورتیکو استروئیدها هم مفید است.

زخم های مرتبط با مصرف داروهای مسکن غیراستروئیدی (NSAIDS):

اولین شیوه در درمان زخم های مرتبط با مصرف NSAIDS، در صورت امکان اجتناب از مصرف دارو یا کاهش دوز مصرفی آن می باشد. از آنجا که تعداد قابل ملاحظه ای از افراد مبتلا به زخم در اثر استفاده از NSAIDS، هم زمان دچارعفونت H پیلوری هم هستند. ریشه کنی این ارگانیسم هم یکی دیگر از اهداف درمان می باشد. به این منظور، داروهای مهار نماینده پمپ پروتون و آنتاگونیست های گیرنده H2 جهت درمان توصیه می شوند. در حال حاضر، روش های پیشگیری از زخم در افراد در معرض خطر (مثل سالمندان، افرادی که سابقه زخم پپتیک در گذشته داشته اند و کسانی که داروهای ضد انعقاد و کورتیکو استروئید دریافت می نمایند) در دست مطالعه و آنالیز است.

یاری تغذیه به درمان زخم ها:

طی چندین دهه، عوامل رژیمی و تغذیه ای به اسم عوامل مؤثر در سبب شناسی و درمان بیماری های سوءهاضمه، التهاب معده و زخم پپتیک شناخته شده ولی کمتر به آنها توجه شده است. پس از شناخت H پیلوری به اسم یکی از علل مهم این بیماری ها، نقش رژیم و شرایط تغذیه ای مجدداً موردتوجه نهاده شد. غذاهای پروتئینی موقتاً ترشح معده را بافری می نمایند، ولی از طرفی باعث تحریک ترشح گاسترین و پپسین هم می شوند. مصرف شیر و خامه که سابقاً برای کنترل زخم پپتیک از لحاظ پوشاندن دیواره معده مورد توجه بود، اکنون دیگر به اسم یک روش درمانی محسوب نمی شوند. در مطالعات حیوانی شیر و خامه تأثیر محافظتی در برابر ایجاد زخم پپتیک داشته ولی سایر غذاها در این ارتباط مورد آزمایش قرار نگرفته اند.

اسیدیته غذاها قبل از خوردن اهمیت درمانی کمی دارد، مگر برای بیمارانی که مبتلا به زخم دهان یا مری می باشند. اغلب غذاها در برابر PH طبیعی معده که حدود 1 تا 4 است، اسیدیته کمی دارند. PH آب پرتقال و گریپ فروت حدود 3/2 تا 3/6 و PH نوشابه های غیر الکلی تقریباً 2/8 تا 3/5 می باشد. احتمالاً براساس اسیدیته، آب میوه ها و نوشابه های غیر الکلی عامل زخم پپتیک یا عامل مداخله گر در بهبودی نیستند. بعضی بیماران با خوردن غذاهای اسیدی دچار ناراحتی می شوند، ولی این مسأله به طور جدی در بیماران ثابت نشده است. در بعضی افراد علائم ناراحتی ممکن است به شکل سوزش قلب بروز کند. مصرف مقادیر زیادی الکل به هر شکل می تواند سبب ایجاد آسیب ظاهری مخاط و وخیم تر شدن بیماری موجود یا تداخل با معالجه زخم پپتیک گردد.

مصرف قهوه و کافئین موجب ترشح اسید و کاهش فشار اسفنگتر تحتانی مری می گردد؛ اما هیچ علت قطعی مبنی بر تأثیر آنها در بروز زخم پپتیک وجود ندارد.

مصرف زیاد بعضی ادویه ها ترشح اسید معده را افزایش داده و موجب ایجاد ضایعات سطحی کوچک و زودگذر التهاب لایه مخاط داخلی و نفوذپذیری و حرکات تغییر یافته دستگاه گوارش می گردد. در این میان، بیشترین تحریک نماینده ها فلفل قرمز، فلفل هندی و فلفل سیاه می باشند. مقادیر کم فلفل قرمز به وسیله تحریک فراوری موکوس می تواند حفاظت مخاطی را افزایش دهد؛ ولی مقادیر زیاد آن به ویژه اگر همراه با الکل یا سایر مواد محرک مصرف گردد، باعث، آسیب سطحی در مخاط می گردد. با وجود ارتباط مشخصی که بین مصرف غذاهای تند و محرک با درد و ناراحتی شکمی و ایجاد تغییرات مخاطی در پی مصرف مقادیر زیاد آنها وجود دارد، مصرف غذاهای تند و پرادویه در رژیم معمول غربی به اسم عامل تأثیرگذار بر فرایند بهبودی زخم پپتیک شناخته نشده است. درصد کمی از عدم تحمل ها نسبت به انواع ادویه های تند، به پاسخ های ویژه آلرژیک ارتباط دارد. در خصوص مصرف طولانی مدت ادویه ها به اسم عوامل محافظت نماینده یا آسیب رساننده، هنوز به خوبی مطالعه نشده است.

از آنجایی که پروستاگلاندین های مشتق شده از اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 در بروز التهاب، ایمنی و فیزیولوژی حفاظت سلولی مخاط دستگاه گوارش نقش دارند، استفاده از آنها در درمان عفونت H پیلوری و ضایعات معدی مورد توجه است. اسیدهای چرب امگا-3 در صورتی که به مدت طولانی در معرض هوا وعوامل اکسید نماینده نبوده و در نتیجه از پروکسیداسیون چربی ها مصون بوده باشند، خواص ضدالتهابی داشته و باعث حفاظت از آسیب به لایه مخاطی در برابر عوامل تحریک نماینده مثل داروها و عفونت H پیلوری می شوند.

مطالعات اپیدمیولوژیک و مطالعات حیوانی ارتباط بین رعایت رژیم مناسب (شامل دریافت مواد مغذی، سبزی و میوه و فیبر غذایی کافی) با کاهش عوارض حاصل از عفونت H پیلوری را نشان داده اند. سوءتغذیه ناشی از کمبود ریزمغذی ها و یا سوءتغذیه ناشی از کمبود انرژی ـ پروتئین، می تواند بر تقسیم سلولی از جمله سلول های دستگاه گوارش، تأثیر منفی گذاشته و موجب آسیب و تأخیر در بهبودی زخم گردد. به طورکلی شرایط تغذیه ای مناسب و با کیفیت خوب، از بروز زخم پپتیک جلوگیری نموده و در تأمین سلامت نقش بسزایی دارد.

افراد تحت درمان در بیماری هایی مثل التهاب معده و زخم پپتیک باید از مصرف زیاد بعضی ادویه ها، الکل و قهوه (هم کافئینه و هم غیر کافئینه) اجتناب نموده و یک رژیم غذایی با کیفیت خوب و حاوی مکمل ها جهت جبران کمبودهای مواد مغذی داشته باشند. بیمارانی که دچار انسداد مجرای معدی هستند (به خصوص اگر دچار مسائل دندانی یا دارای دندان مصنوعی هم باشند)، به خوب و کامل جویدن غذا و اجتناب از خوردن غذاهای سفت و پوسته دار که شکستن و خرد کردن آنها مشکل است، توصیه می شوند.

تعداد وعده های موضوعی قابل بحث در درمان بیماری زخم پپتیک است. وعده های کوچک و مکرر از طرفی باعث ایجاد احساس راحتی، کاهش احتمال ریفلاکس اسید و تحریک جریان خون معدی گشته و از طرف دیگر می توان فراوری خالص اسید را افزایش دهد. یک توافق کلی بر این مسأله وجود دارد که افراد دچار بیماری به جهت پیشگیری از افزاییش فراوری اسید باید از خوردن وعده های غذایی عظیم و حجیم، ناشی از استرس، تغذیه مداوم و دوره ای و تغذیه زودرس بعد از جراحی به حفاظت از لایه مخاطی و گردش خون گوارشی یاری می نماید و خطر زخم ناشی از استرس را کاهش می دهد.

منبع: ماهنامه جهانی تغذیه - ش 85

/خ

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.

منبع: راسخون