زغال فعال چیست و چه کاربردی دارد؟ - دوست بلاگ

زغال فعال اغلب برای درمان یک سری از مسمومیت ها مصرف می گردد. اما در عین حال ممکن است به اختلالات دیگر همانند اسهال و کلسترول بالا نیز یاری برساند. شمار زیادی از مردم از این ترکیب به عنوان یک درمان خانگی موثر برای مسائل سلامتی مختلف استفاده می نمایند، اما شواهد علمی اندکی وجود دارد که بسیاری از این فواید را پشتیبانی کند.

زغال فعال پودری سیاه، بی بو و بی طعم است که از زمان های قدیم برای درمان بیماری های گوناگون کاربرد داشته است. با این حال امروزه بیشتر در محیط های پزشکی برای درمان اوردوز دارو و یا به عنوان یک داروی ضد سم اضطراری استفاده می گردد.

تصور می گردد که زغال فعال، کربن فعال یا بایوکربن چندین مزیت دیگر از جمله کاهش گاز و نفخ، کاهش سطح کلسترول و بهبود عملکرد کلیه را هم به همراه داشته باشد. بعضی ادعا می نمایند که این ترکیب به سفید شدن دندان ها، فیلتر کردن آب و حتی درمان خماری نیز یاری می رساند. امروزه فرآورده های دارویی بایوکربن به شکل قرص و کپسول به وسیله داروخانه های سراسر کشور قابل خریداری هستند.

لازم به ذکر است تمامی نکاتی که در مورد زغال فعال مورد آنالیز قرار می گیرند، به وسیله کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند. پیش از مصرف هر گونه محصول داروئی با پایه شیمیایی یا گیاهی با پزشک متخصص حتما مشورت کنید.

زغال فعال چیست؟

زغال فعال زغالی است که در دمای بسیار بالا با اکسیژن تیمار شده تا متخلخل تر گردد. این روش ساختار داخلی آن را تغییر، میزان منافذ را کاهش و سطح آن را افزایش می دهد.

پودر سیاه ریز به دست آمده یا به همان صورت فروخته و یا به عنوان مکمل کپسوله می گردد. زغال فعال بعلاوه به محصولات غذایی و غیرخوراکی مختلف از بستنی گرفته تا خمیر دندان نیز اضافه می گردد. لازم به ذکر است که این ترکیب را نباید با ذرات زغالی در گریل یا دستگاه کباب پز اشتباه گرفت. در حالی که هر دو ممکن است از مواد پایه یکسانی ساخته شده باشند، اما بریکت های زغال چوب در دمای بالا فعال نشده اند. علاوه بر این، آن ها حاوی یک سری مواد اضافی هستند که برای انسان سمی محسوب می شوند.

مکانیسم عملکرد زغال فعال

فعال سازی زغال با استفاده از گاز در دمای بالا باعث ایجاد حفره های میکروسکوپی و افزایش سطح آن می گردد. زغال فعال به وسیله روده جذب نمی گردد؛ بنابراین پس از مصرف خوراکی بدون تغییر به این اندام می رسد.

بافت متخلخل زغال دارای بار الکتریکی منفی است که باعث می گردد مولکول های دارای بار مثبت مانند سموم و گاز ها را جذب کند. هنگامی که مایعات یا گاز ها از زغال فعال عبور می نمایند، به وسیله فرآیندی به نام جذب به آن متصل می شوند. در ادامه سموم و مواد شیمیایی در روده به دام می افتند و به جای جذب در بدن، به وسیله مدفوع دفع می شوند. زغال فعال بعلاوه در جذب گاز ها بسیار موثر است و از همین مسیر می تواند تا میزان زیادی به کاهش نفخ یاری کند.

فواید و کاربرد های زغال فعال

همانطور که اشاره شد زغال فعال مزایای مختلفی برای سلامتی دارد. با این حال، بعضی از این فواید به تحقیقاتی وابسته هستند که ده ها سال قدمت دارند. از این رو به مطالعات علمی جدیدتری در این زمینه احتیاج است.

- استفاده اورژانسی در مسمومیت ها

زغال فعال به عنوان یک درمان اضطراری در مسمومیت ها از اوایل دهه 1800 میلادی کاربرد داشته است، بدین علت که می تواند به طیف گسترده ای از دارو ها متصل گردد و تاثیر آن ها را کاهش دهد. این بعلاوه ماده ممکن است برای درمان اوردوز با بعضی از دارو های تجویزی یا بدون نسخه مانند آسپرین، استامینوفن و آرام بخش ها نیز استفاده گردد. مطالعات نشان می دهند که مصرف 50 تا 100 گرم زغال فعال در عرض 5 دقیقه پس از مصرف دارو، می تواند توانایی بدن برای جذب دارو را تا 74 درصد کاهش دهد.

در واقع زغال فعال زمانی بیشترین اثرگذاری را دارد که طی یک ساعت اول پس از مصرف بیش از حد دارو یا مسمومیت استفاده گردد. مطالعات قدیمی تر حاکی از آن هستند که مصرف این ترکیب بعد از ساعت اولیه چندان یاری نماینده نخواهد بود.

با این وجود، طبق تحقیقات جدیدتر مصرف زغال فعال حتی پس از یک ساعت اول نیز کاملا موثر است. این موضوع ممکن است به این علت باشد که زغال فعال نه تنها جذب دارو را متوقف می نماید، بلکه به بدن هم یاری می نماید تا دارو هایی که قبلا جذب شده اند را سریعتر دفع کند.

- تقویت عملکرد کلیوی

زغال فعال ممکن است با کاهش تعداد مواد زائدی که کلیه های ما فیلتر می نمایند، عملکرد آن ها را بهبود ببخشد. این عملکرد به ویژه برای افراد مبتلا به بیماری های مزمن کلیوی مفید است. کلیه های سالم به طور معمول برای فیلتراسیون خون بسیار مجهز هستند، اما چنین وضعیتی توانایی کلیه های ما را برای حذف اوره و سایر سموم کاهش می دهد.

زغال فعال می تواند به اوره و سایر سموم متصل گردد و به بدن یاری کند تا آن ها را حذف کند. اوره و سایر مواد زائد به وسیله فرآیندی به نام انتشار از جریان خون وارد روده می شوند. در روده نیز به زغال فعال متصل شده و به وسیله مدفوع دفع خواهند شد. مطالعات انسانی قدیمی نشان می دهند که زغال فعال ممکن است به کاهش سطح اوره و سایر مواد زائد در خون یاری کند و بعلاوه عملکرد کلیه را در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی بهبود دهد.

- کاهش سطح کلسترول

زغال فعال می تواند به کاهش سطح کلسترول یاری کند. تحقیقات قدیمی تر نشان می دهند که زغال فعال قادر است به کلسترول و اسید های صفراوی حاوی کلسترول در روده متصل گردد و از جذب آن ها جلوگیری کند.

طی یک پژوهش معتبر، مصرف 24 گرم زغال فعال در روز به مدت 4 هفته کلسترول کل و LDL را 25 درصد کاهش داد. این در حالی بود که سطح کلسترول خوب یا HDL نیز حدودا 8 درصد افزایش یافت. در مطالعه ای دیگر تعیین شد که مصرف 4 تا 32 گرم زغال فعال به صورت روزانه به کاهش 29 تا 41 درصدی کلسترول تام و LDL در افراد با سطح کلسترول بالا یاری می نماید.

از جمله دیگر مزایای این ترکیب می توان به موارد زیر اشاره نمود:

- کاهش نفخ

- یاری درمان اسهال

- بهبود آکنه و نیش حشرات