خانه طباطبایی ها؛ تلفیق هنر و خلاقیت - دوست بلاگ

خبرنگاران | سرویس گردشگری - ایرانیان از گذشته تا به امروز به هنر علاقه مند بوده اند، این را می توان در آثار تاریخی فراوانی که در جای جای این کشور پهناور در هر شهر و روستا ساخته شده متوجه شد. اگر به چنین چیزی شک دارید کافی است به شهر کاشان قدم بزنید. یکی از زیباترین خانه های قدیمی جهان در اینجا قرار گرفته است؛ خانه طباطبایی ها! این خانه به دلیل زیبایی منحصر به فرد خود به عروس خانه های ایران معروف شده است و و زمانی که درون آن قدم بزنید خواهید فهمید که لیاقت چنین عنوانی را دارد. در ادامه با ویژگی های این خانه هنری آشنا خواهید شد.

خانه طباطبایی ها کجاست؟

در کنار بقعه امام زاده سلطان امیر احمد، در محله تاریخی به همین نام، لابه لای کوچه هایی خاک خورده از دل تاریخ، ناگهان به یک خانه بزرگ و جذاب که بادگیرهایش از چند صد متر دورتر به شما سلام می کند، بر خواهید خورد. اینجا خانه طباطبایی هاست. خانه ای با وسعت حدود 4730 متر مربع که پر است از پستوها، حیاط، ایوان، اتاق ها و ...

ویژگی ها و تاریخچه این خانه

به گواه تاریخ این خانه به حاج سید جعفر طباطبایی، یکی از تاجران بزرگ فرش در کاشان متعلق بوده است. وی در حدود سال 1250 هجری، با مراجعه به معروف ترین معمار آن دوران یعنی استاد علی مریم، از او می خواهد که برایش خانه ای باشکوه طراحی کند تا در خور خانواده طباطبایی ها باشد. جالب است بدانید استاد علی مریم بعد ها خانه بروجردی ها را نیز طراحی کرده و همین نشان از هنرمندی این استاد بزرگ داشته است.

عملیات طراحی و ساخت خانه طباطبایی ها حدود 10 سال به طول می انجامد. گفته می شود گچ بری های بی نظیر خانه را نیز استاد صنیع الملک بر عهده داشته است. وی یکی از هنرمندان مشهور دربار ناصرالدین شاه بوده است که به علت دوستی اش با طباطبایی ها، کار گچ بری و نقاشی بخش های مختلف این امارت را انجام داده است. چیزی که حالا ما از این خانه مشاهده می کنیم مانند فرش دستباف با ارزشی است که روی آن قیمت نمی توان گذاشت. در هر طرف خانه که نگاه کنید آینه کاری، گچ بری، نقاشی و معماری جذابی را خواهید دید که از نگاه کردن به آن ها خسته نخواهید شد.

این خانه با شماره ثبت 1504 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و هم اکنون توسط شهرداری کاشان اداره می شود. خوشبختانه خانه طباطبایی ها سرنوشت بد خیلی از آثار تاریخی ایران را پیدا نکرد و خیلی زود در حدود سال 1373 مسئولان به فکر احیا و بازسازی آن افتادند و خاتمه پس از چند سال کارخانه را به شرایط امروزی رساندند.

نکته جالب درباره اهالی این خانه این است که وقتی مهدی نطنزی معروف به بروجردی فرزند حاج حسن نطنزی (بروجردی) به خواستگاری دختر طباطبایی ها که ساکن این خانه بودند می رود، آن ها شرط می گذارند که باید یک خانه در حد خانه که امروز در آن ساکن است برای دخترشان ساخته شود. از همین رو حاج حسن نطنزی (بروجردی) خانه معروف بروجردی ها را می سازد.

معماری خانه طباطبایی ها

این خانه به روش قرینه ساخته و یک طبقه پایین تر از سطح زمین اصلی ساخته شده است. این کار به دلایل مختلفی انجام می شده است. این شیوه که به آن گودال باغچه می گویند روشی معمول در معماری خانه های کویری است تا از آن ها در برابر گرما، زلزله محافظت کرده و دسترسی به آب قنات و رطوبت کف زمین را نیز آسان تر کند.

نکته جالب اینجاست که اگر از بیرون به خانه نگاه کنید هیچ زیبایی و شکوهی نمی بینید و احتمالاً بدون توجه از کنار آن خواهید گذشت. این شیوه معماری درون گرایی در کاشان که مردمی مذهبی داشتند مرسوم بوده است. این یک فرهنگ خوب و جالب است که آن ها نمی خواستند که از نمای بیرونی نظر کسی را جلب کنند و خانه شان با خانه دیگران تفاوت داشته باشد. نکته دیگر درباره معماری که برگرفته از عقاید مذهبی است این است که این خانه طوری طراحی شده که به هیچ وجه از بیرون به داخل دیدی وجود نداشته باشد و تمام اعضای خانه بتوانند به راحتی در آن زندگی کنند.

ورود به خانه

در خانه طباطبایی ها 4 حیاط وجود دارد که یک حیاط مرکزی، دو حیاط متعلق به اندرونی و یک حیاط هم مخصوص استفاده خدمه بوده است. برای ورود به خانه طباطبایی ها 5 درب، در نظر گرفته شده است. پس از گذر از درب اصلی شما از راهروی عبور کرده و به هشتی می رسید. سپس به بخش بیرونی خانه که حیاطی بسیار بزرگ و جذاب است بر خواهید خورد که به صورت مربعی شکل است. در این حیاط حوض مستطیلی شکل بزرگی وجود داشته که در معماری های آن زمان مرسوم بوده و فضای خانه را خنک می کرده است.

شاه نشین؛ محل پذیرایی مهمان ها

اما در بخش جنوبی خانه، جذاب ترین بخش آن به نام شاه نشین وجود دارد. اینجا محلی بوده که از مهمان های مهم در آن پذیرایی یا مراسم های خاص خود را در آن برگزار می کردند. داخل شاه نشین به طرز فوق العاده ای زیبا طراحی شده است؛ سقف بسیار بلند، در ب های چوبی کنده کاری شده و دیوار هایی با گچ بری های خاص جلوه ای فوق العاده به شاه نشین داده است. همچنین پنجره هایی رنگی که دران تعبیه شده به طرز عجیبی نور را به داخل هدایت می کردند و سبب ایجاد تصاویر شگفت از ترکیب نور و رنگ می شدند. معمولا در خانه های تاریخی، بیشترین سلیقه و دقت را برای طراحی شاه نشین آن در نظر می گرفتند، که شاه نشین خانه طباطبایی ها را می توان بهترین نمونه از این اتاق ها در بین خانه های تاریخی ایران دانست.

ایوان شگفت انگیز آیینه

ایوان آینه نیز یکی از محل هایی است که جذابیت خاصی به خانه داده است. این ایوان درست در جلوی شاه نشین قرار گرفته است و دارای دو ستون بزرگ است که زیر طاق اصلی واقع شده اند. از زیر که به سقف ایوان نگاه کنیم یک اثر هنری جذاب را می بینید. نقش فرش کاشانی با گچ بری و آیینه کاری بر سقف ایوان خودنمایی می کند. در طول کل این ایوان هم آیینه کاری های قرار گرفته است که علاوه بر زیبا کردن محیط، به خاطر انعکاس نور به روشن تر شدن شب ها کمک می کرده تا شب نشینی هایی آن ها لذت بخش تر باشد.

اتاق های زمستانه و تابستانه

در طراحی خانه های قدیمی به دلیل نبود وسایل سرمایشی، اتاق هایی با معماری خاص را برای اقامت در زمستان و تابستان در نظر می گرفتند. در بخش بیرونی و در اطراف حیاط خانه طباطبایی ها اتاق های زمستانه وجود دارد که سقف آن ها برای حفظ گرما بسیار کوتاه ساخته شده و موقعیت قرارگیری آن به گونه است که بیشتر مدت زمان آفتاب به آن ها می تابیده است، تا بتواند گرما را ذخیره کند و اعضای خانه را از سرمای سخت شب های کویر حفظ کند. همچنین در همین بخش بیرون در قسمت دیگر حیاط نیز اتاق های تابستانه ای ساخته شده که همیشه در سایه هستند و در و پنجره های زیاد آن به همراه فضا هایی که به بادگیر های مرتبط هستند بتوانند این اتاق ها را خنک نگه دارند.

سرداب

سرداب جزو جدانشدنی از بنا های معماری قدیمی بوده است. درون خانه طباطبایی ها هم 2 سرداب در قسمت داخلی و بیرونی وجود دارد که برای فرار کردن از شر گرمای سخت کویر طراحی شده اند. این سرداب ها حدود 10 متر زیر سطح زمین هستند و از طریق بادگیر ها جریان هوا به آن ها منتقل می شود. همچنین به خاطر وجود آب درون آن و چند لایه بودن دیوارها، این هوای سرد در آنجا باقی می مانده و دمای حدود 10 الی 15 درجه سردتر از دمای معمول محیط را ایجاد می کردند. بنابراین مکانی مناسب برای گذراندن تابستان های گرم کویر بوده است. در خانه طباطبایی ها دو سرداب وجود دارد که سرداب بخش خدمه برای نگهداری مواد غذایی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است.

اندرونی خانه طباطبایی

بخش اندرونی فضایی بوده که خانواده اصلی طباطبایی در آن سکونت داشتند. بخش اصلی آن یک اتاق بزرگ ساده مشرف به حیاط است که سقف بلند و طاقی شکل دارد و دارای 3 درب بزرگ و چندین در کوچک است که همگی پنجره های رنگی و جذابی دارند و نور را به داخل هدایت می کنند. در بخش شمال غربی اندرونی نیز یک حیاط دیگر وجود دارد که اتاق های فراوانی در اطراف آن قرار گرفته است و همگی مشرف به حوض و باغچه های زیبای درون حیاط هستند. نکته جالب این است که اندرونی دارای گچ بری خاصی نیست و فقط معماری نوع طاق و سقف آن است که به چشم می خورد.

بخش خدمه

در خانه های قدیمی به دلیل داشتن خدمه، بخشی نیز در طراحی خانه برای زندگی و کار آن ها در نظر گرفته می شد. این بخش فاقد تزیینات معمول در باقی قسمت های ساختمان است. در بخش خدمه آشپزخانه، انبار، محل زندگی سرداب و محل شست و شوی مجزا وجود داشته تا تمام کار های خدماتی خارج از بخش اصلی خانه انجام شود.

آتش سوزی در خانه طباطبایی ها

در تیرماه سال 97 به دلیل اتصال سیم پنکه، یکی از اتاق های خانه طباطبایی ها که به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گرفت، دچار حریق شد که فوراً با عمل سریع آتش نشانان خاموش شد و آسیبی به دیگر بخش های بنا وارد نشد.

اطلاعات مورد نیاز

• آدرس: اصفهان، کاشان، خیابان علوی، کوی سلطان امیراحمد
• زمان بازدید: 09:00 تا 19:00
• هزینه ورود: 2500 تومان برای ایرانیان - 15000 تومان برای اتباع خارجی