ارگ باستانی نوشیجان یکی از جاذبه های گردشگری استان همدان است - دوست بلاگ

ارگ باستانی نوشیجان از قدیمی ترین نیایشگاه های خشتی جهان، شاهکاری ماندگار از هزاره اول میلادی است که با قرارگیری بر بلندای تپه ای وسیع، یکی از مقاصد مهم توریستان خارجی و داخلی استان همدان است و هر ساله به ویژه در ایام نوروز توریستان خارجی بسیاری به این اثر مهم تاریخی ایران کهن می کشاند.

به جرات میتوان گفت ارگ نوشیجان امروز بر بام توریستی خارجی شهرستان ملایر نشسته و در کنار دهها اثر تاریخی و جاذبه طبیعی، این تنها بنای ناشناخته ایران است که همانند نگینی ارزشمند، تاریخ و تمدن نیاکان و گذشتگان در دل تاریخ این مرز و بوم نهفته دارد و رازهای زیادی را در لایه های خشتی خود حفظ نموده است.

نوشیجان زندگی سه دوره ماد، هخامنشی و اشکانیان را نشان می دهد بطوریکه زندگی در دوره مادها، از بقیه دوران ها شاخص تر بوده و نتیجه یک کشف خارق العاده بود که در دل این تپه بنایی خشتی سه طبقه کشف شد که هر طبقه متعلق به یک دوره تاریخی است.

امروز به جهت حفظ این اثر منحصر بفرد تاریخی ایران زمین؛ با مشخص حریم مجموعه، محوطه سازی، ایجاد کمپینگ و تجهیزات توریستی فرصتی مهیا شده تا هر ساله ارگ باستانی نوشیجان میزبان توریستان داخلی و خارجی بیشماری باشد.

ارگ نوشیجان را بسیاری از باستان شناسان یک دژ معبد تاریخی و مهم می دانند که روزگاری هم کاربرد دفاعی داشته و هم مکانی برای نیایش بوده و خیلی ها هم این بنای خشتی و شگفت انگیز را با همان نام آتشکده نوشیجان به یاد می آورند، اما چه چیزی این بنای تاریخی و باستانی را تا بدین حد ارزشمند نموده است؟

سال 1343 این تپه باستانی کشف شد و سال 1346 یک باستان شناس انگلیسی و تیم همراهش در این منطقه حضور پیدا کردند که این حضور قریب به یک دهه زمان برد، تا جایی که تا سال 1356 حدود 6 فصل کاوش باستان شناسی به سرپرستی دیوید استروناخ بر روی این تپه ساده صورت گرفت.

دژ معبد خشتی نوشیجان از بخش های مختلفی تشکیل شده و استروناخ باستان شناس انگلیسی که نخستین اکتشافات را در نوشیجان انجام داد، در پی ردپایی از مادها این تپه را مورد واکاوی قرار داد و طی کاوش هایش به لایه های مختلفی رسید، لایه سطحی مربوط به اشکانیان بود که پس از مطالعات علمی برداشته شد، لایه دوم نیز که یادگاری از دوره هخامنشی است و پس از انجام مطالعات کارشناسی کنار گذاشته شده، تا لایه سوم و متعلق به دوره مادها که به طرز شگفت انگیزی سالم مانده بود، بیرون می آید.

طبق آزمایشات باستان شناسی قدمت این بنا چیزی در حدود 2 هزار و 800 سال تخمین زده شده و بر طبق این تخمین، مادها در عصر آهن و فواصل قرون هشتم تا ششم پیش از میلاد اقدام به ساخت این شاهکار زیبای خشتی نموده اند.

براساس مقاله ارگ باستانی نوشیجان یکی از جاذبه های توریستی استان همدان است، باید بدانید که بقایای نخستین معبد یا همان آتشگاه در ضلع غربی نوشیجان قرار گرفته، معبدی که در راستای شمالی جنوبی ساخته شده و بر روی دیواره شمالی سه حفره نامحسوس طاقچه مانند به چشم می خورد و در ضلع جنوبی معبد هم سکویی است که به اعتقاد باستان شناسان محل قرارگیری ستون های معبد بوده است.

آپادانا اصطلاحی است که به تالارهای ستون دار دوران باستان اطلاق می گردد، تالار کمی آن سوتر از اولین معبد قرار گرفته و شامل 12 ستون در سه ردیف چهارتایی است، این ستون ها وزن سقف تالار را بر دوش می کشیده اند، اما از ستون های چوبی و یا پایه های سنگی اثری بر جای نمانده است، در حالیکه به نظر می رسد در دوره استروناخ هنوز پایه های سنگی ستون ها موجود بوده اند.

تالار مستطیل شکل است و بنابر نظر بعضی ها متعلق به دوره هخامنشی است و به جای جنبه تشریفاتی جنبه مذهبی داشته و نمونه هایی از این تالارهای ستون دار در نقاط دیگر مشاهده شده که این تالارها دارای چاه هایی عمیق بوده که مردم نذوراتشان شامل گندم را برای پیشکش به آناهیتا الهه باروری و حاصلخیزی در آن می انداختند و به نظر می رسد با روی کار آمدن داریوش هخامنشی و اعلام رسمی آئین زرتشت و بسته شدن معابد، مهرپرستی این تالار برای پرستش آناهیتا برپا شده است.

یکی دیگر از جذابیت های این تالار ستون دار طاق های بکار رفته در درگاه های ورودی این تالار است، طاق هایی ضربی که نمونه نخستین طاق های ضربی در معماری ایران باستان به شمار می رود و نشان از هوشمندی سازندگان بنا دارد، نکته جالب دیگر در خصوص تالار ستون دار نوشیجان الگوبرداری و تاثیرپذیری از معماری اورارتویی است که در مناطقی همانند آلتین تپه به چشم می خورد و نمونه ای از نخستین تالارهای ستون دار در معماری ایران باستان به شمار می آید.

زیباترین بخش نوشیجان همین معبد مرکزی است که دومین آتشکده ساخته شده در این مجموعه خشتی است، این آتشکده ها در زمره نخستین آتشکده های محصور در فضای بسته نیز قرار می گیرند که در نوع خود جالب توجه و بسیار ارزشمند است، معبد مرکزی آنطور که از نامش پیداست در مرکز این سازه خشتی بزرگ قرار گرفته و نزدیک به تالار آپاداناست.

آتشکده از بخش های مختلفی تشکیل شده و در ضلع شمالی آن نیز آتشدانی نصب شده بود که متاسفانه به وسیله باستان شناس انگلیسی از کشور خارج می گردد.

استروناخ معتقد بود خشت های بکار رفته در اطراف سازه معبد جهت استحکام بنا در برابر هجوم بیگانگان بوده است، اما کشفیات نو نشان می دهد این چهار میلیون قطعه آجر خشتی جهت پوشاندن بنای معابد از نظرها بوده است، تلاشی که سبب شد تا این بنا از گزند زمان در امان بماند.

یکی دیگر از مهمترین بخش های این سازه خشتی چهار اتاق مستطیل شکل است که در ضلع شرقی قرار گرفته اند، اتاق هایی موازی که سقف های طاقی شکل آنها فرو ریخته اند و انبارهایی برای ذخیره مواد غذایی بوده است، در ورودی این انبارها اتاق نگهبانی تعبیه شده که نشان از اهمیت این اتاق ها دارد.

تونل درست در وسط تالار آپادانا قرار گرفته و حدس های بسیاری در خصوص کاربرد آن وجود دارد، دورتادور مجموعه خشتی نوشیجان را حصاری بلند و خشتی فرا گرفته، در بعضی قسمت های حصار شیارهایی به چشم می خورد که بنابر نظر کارشناسان، محلی برای کمین تیراندازان بوده و هم اکنون حصار تقریبا از بین رفته و تنها بخش هایی از آن به جای مانده است.

اما کشفیات نوشیجان به همین جا ختم نمی گردد، ظروف سفالی و بعلاوه اشکال نقره ای که در واقع اولین پول رسمی در سراسر جهان محسوب میشده نیز در این محوطه کشف شده، حلقه های توخالی نقره که در بین مادها سیگلو نامیده و پایه پول های دوران هخامنشی نیز محسوب می گردد.

با توجه به توریستپذیر بودن این بنای خشتی جهان، پاکسازی، زیباسازی، نصب کمپینگ ، آلاچیق ، نصب چادرهای مسافرتی برای استفاده توریستان در ایام تعطیل سال، نصب سیستم های نورپردازی و وجود راهنمایان توریستی برای معرفی ارگ نوشیجان به بازدید کنندگان از جمله برنامه های اجرایی میراث فرهنگی برای استقبال بیشتر از این ارگ است.

ارگ نوشیجان به علت منحصر بفرد بودن آن سال 1394 تبدیل به پایگاه ملی شد که این پایگاه ملی به حفظ آثار بازسازی شده، ایجاد زیرساختهای توریستی، حفاظت، پژوهش و اختصاص اعتبار زیرساختهای توریستی بنا یاری می نماید.

ارگ باستانی نوشیجان دارای 10 مورد از اولین های جهان و تکنیک های بدیع است و به عنوان یکی از اضلاع توریستی شهرستان ملایر، در نوبت ثبت جهانی قرار گرفته است و نوروز گذشته بیش از سه هزار توریست از این جاذبه زیبای توریستی بازدید کردند.