50 هزار خودرو ناقص در پارکینگ خودروسازان - دوست بلاگ

بنابر اخبار رسیده از دو خودروساز بزرگ کشور، آنها نه تنها در اواخر سال گذشته، بلکه در همین فروردین ماه نیز به دلیل کمبود قطعات، بخشی از محصولاتشان را به صورت ناقص تولید کرده و امکان تجاری سازی شان را نیافته اند.

هنوز آمار رسمی از محصولات ناقص ایران خودرو و سایپا اعلام نشده، اما آن طور که یک منبع آگاه عنوان کرد، بالغ بر 50 هزار دستگاه خودرو ناقص در دو خودروساز بزرگ کشور پیش از آغاز سال جدید، به تولید رسیده است. این عدد منهای تولیدات ناقص خودروسازان در مقطع قبلی (حدفاصل آغاز تحریم ها در مرداد 97 تا دی ماه 98) است.

هرچند از میزان تولیدات ناقص خودروسازان در سال جاری اطلاعات دقیقی در دست نیست، با این حال با توجه به تداوم کمبود قطعات (به دلایلی از جمله تداوم تحریم، مسائل ناشی از ویروس کرونا و در نتیجه، مختل شدن تامین قطعات از چین)، گویا تولید محصولات دارای کمبود قطعه همچنان ادامه دارد. از همین رو پارکینگ های خودروسازان مانند مقطع قبلی میزبان ناقصی ها شده اند که البته به نظر می رسد تعداد آنها هنوز به اعداد قبلی نرسیده است.

نکته دیگر اینجاست که گویا خودروسازان در اولین هفته فعالیت خود طی سال جاری، تولید جدیدی نداشته و مشغول تکمیل ناقصی ها بوده اند. این فرایند البته ظاهرا هنوز هم ادامه دارد؛ منتها با این تفاوت که در کنار آن، فرایند عادی تولید نیز در جریان است.

خودروهای ناقص از کجا آمدند؟

مرور داستان خودروهای ناقص نشان می دهد ریشه اصلی آن در کمبود و گاهی هم نبود قطعات نهفته است. این ماجرا اولین بار در دوران تحریم های مربوط به اوایل دهه 90 و در نتیجه مختل شدن ارتباط خودروسازان و قطعه سازان ایرانی با خارجی ها رخ داد. در آن دوران، شرکای خودروسازی ایران یا ارتباطشان را به طور کامل قطع کردند یا فعالیت های خود را در کشور به حداقل رساندند.

از آن سو، ارتباط قطعه سازان با شرکت های خارجی نیز مختل شد و در نتیجه تامین مواد اولیه از خارج هم به مشکل خورد تا صنایع خودرو و قطعه کشور حسابی گرفتار شده و تولیدشان افت کند. در آن مقطع اما انتشار تصاویری از پارکینگ های مملو از محصول خودروسازان، شائبه هایی را مبنی بر احتکار پدید آورد؛ اما در نهایت تعیین شد بسکمک از این خودروها به دلیل کسری قطعه در پارکینگ ها مانده و عرضه نشده اند.

گاهی پیش می آمد که برخی خودروها به دلیل نبود قطعاتی بسیار ساده، امکان تجاری سازی نمی یافتند. سرانجام اما با امضای توافق هسته ای و برجام، روابط ایران با جهان بهبود یافت و تحریم ها نیز لغو شد تا ارتباط صنایع خودرو و قطعه کشور با شرکت های خارجی احیا شود. حدفاصل سال های 93 تا اواسط 97، خودروسازی ایران تقریبا دیگر با بحران محصولات ناقص (از ناحیه تحریم) روبرو نشد؛ اما در ادامه باز هم این پدیده ظهور کرد و این بار ایران خودرو و سایپا را گرفتارتر از مقطع قبلی کرد.

پس از آنکه دولت ایالات متحده آمریکا اردیبهشت 97 از توافق هسته ای و برجام خارج شد، رئیس جمهوری این کشور بیان نمود خودروسازی ایران را سه ماه دیگر تحریم خواهد کرد. دونالد ترامپ در نیمه مرداد 97 به وعده اش عمل کرد تا صنعت خودرو ایران پس از چند سال، باز هم طعم تحریم و دردسرهایش را بچشد و این بار تلخ تر.

اوایل تحریم را اگرچه خودروسازان توانستند به مدد دپوی قطعات، با حداقل محصولات دارای کسری قطعه پشت سر بگذارند، اما در ادامه و با توجه به ته کشیدن قطعات دپویی، طوق ناقصی ها دوباره بر گردن آنها افتاد. اخبار رسیده از پارکینگ های خودروسازان نشان می داد بحران محصولات ناقصی در مقایسه با دوره قبلی تحریم ها، شدیدتر است. در مقطعی عنوان شد بیش از 200 هزار خودروی ناقص در کف کارخانه دو خودروساز بزرگ کشور دپو شده و امکان تجاری سازی شان تا پیش از تامین قطعات نیست.

هرچند مشکل اصلی از ناحیه قطعات خارجی و به ویژه های تک ها (قطعات دارای تکنولوژی بالا مانند کیسه هوا، گیربکس اتومات و کامپیوتر خودرو یعنی آی سی یو) بود، با این حال تامین برخی قطعات از داخل نیز مشکل داشت.

به هر حال قطعه سازان نیز با تحریم دست و پنجه نرم می کردند و در تامین مواد اولیه، برخی قطعات مورجهانز و همچنین ماشین آلات، مسائلی را به خود می دیدند و طبعا امکان تولید در تیراژهای قبل از تحریم را نداشتند. از طرفی، مسائل مالی نیز مزید بر علت شد تا فرایند تامین قطعات از داخل دچار چالش شود و در کنار مشکل تامین از خارج، پدیده خودروهای ناقص، بیشتر خود را نشان دهد.

این بحران در حالی گریبان دو خودروساز بزرگ کشور را گرفت که هر دوی آنها با انبوهی از محصولات معوق روبرو بودند. ایران خودرو و سایپا قبل از آغاز تحریم، حدود یک میلیون دستگاه انواع محصول را پیش فروش کرده و باید در مقاطع زمانی مختلف تحویل مشتریان می دادند.

این بار نیز مانند دور قبلی تحریم ها، انتشار تصاویر مربوط به دپوی محصولات در پارکینگ خودروسازان، مشتریان را به خشم آورد؛ چه آنکه گمان می کردند ایران خودرو و سایپا به عمد خودروهای ثبت نامی شان را تحویل نمی دهند. این در حالی بود که خودروسازان عنوان می کردند دپویی ها در واقع محصولاتی ناقص هستند و به دلیل کسری برخی قطعات، امکان تجاری سازی و تحویل آنها به مشتریان نیست.

اصرار بر تولید ناقص

بحران خودروهای ناقص در دور جدید تحریم ها، علاوه بر اینکه شدیدتر از قبل بود، ماجرایی عجیب نیز در پشته پرده اش پنهان داشت که به اصرار وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر رشد بی چون و چرای تولید مربوط می شد.

در واقع مسئولان وزارت صمت اصرار داشتند آمار تولید به هر شکل ممکن ولو به واسطه محصولات ناقص، بالا برود تا مثلا تحریم ها کمرنگ جلوه کند. اینکه در مقاطعی از سال گذشته تیراژ خودروسازان رشد را نشان می داد، بخشی از آن ناشی از تولید محصولات ناقص بود؛ به عبارت بهتر، ناقصی ها نیز در آمار تولید لحاظ می شدند تا وزارت صمت اعلام کند صنعت خودرو توانسته در دوران تحریم آمار مناسبی را در تولید از خود به جا بگذارد.

این سیاست چند ماه ادامه داشت تا اینکه وزارت صمت تسلیم انتقاد مشتریانی که موعد تحویل خودرو ثبت نامی شان گذشته بود، شد و از خودروسازان خواست تا تمرکزشان را روی تکمیل محصولات ناقص بگذارند.

به عبارت بهتر، سیاست وزارت صمت از تولید بی چون و چرا و ناقص به تولید کامل و تکمیل محصولات ناقص تغییر کرد. در نتیجه، خودروسازان رفته رفته به جای افزایش تیراژ توام با محصولات دارای کسری قطعه، سیاست تکمیل ناقصی ها و تولید کامل را در دستور کار قرار دادند تا فرایند تحویل معوق ها را نیز سرعت ببخشند.

همچنین با توجه به نهضت داخلی سازی که وزارت صمت در سال گذشته راه انداخت، بخشی از قطعات خارجی به ساخت داخل رسیدند و این موضوع ضمن کمک به بهبود تولید، فرایند تکمیل ناقصی ها را نیز سرعت بخشید.

شرایط به شکلی پیش رفت که وزارت صمت و دو خودروساز بزرگ بیان نمودند صنعت خودرو در آستانه خداحافظی با ناقصی ها قرار گرفته است. در نهایت اوایل زمستان سال گذشته بود که خبر رسید دو خودروساز بزرگ کشور دیگر محصول دارای کسری قطعه تولید نمی کنند و هر چه می سازند، کامل است.

بازگشت ناقصی ها

با وجود آنکه اوایل زمستان گذشته اعلام شد دیگر محصول ناقص در دو خودروساز بزرگ کشور به تولید نمی رسد، حالا کاشف به عمل آمده این بحران دوباره بروز کرده است. آن طور که برخی فعالان صنعت خودرو می گویند، ایران خودرو و سایپا پس از اعلام سرانجام بحران محصولات ناقص و تا پیش از آغاز سال جدید، بالغ بر 50 هزار خودرو دارای کسری قطعه به تولید رسانده اند و در حال حاضر نیز این فرایند ادامه دارد.

اینکه چرا چنین اتفاقی رخ داده، می تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله تغییر دوباره سیاست وزارت صمت و اصرار بر رشد تولید ولو به صورت ناقص و البته کمبود و نبود قطعات. این احتمال وجود دارد که وزارت صمت باز هم فشار رشد بی چون و چرای تولید را روی دوش خودروسازان گذاشته باشد و طبعا آنها نیز با توجه به مسائل مربوط به تامین قطعات از داخل و خارج، ناچار به تولید توام با کسری قطعه شده باشند.

اگر این فرض را ملاک قرار دهیم، فشار وزارت صمت به خودروسازان بابت رشد تیراژ، در سال جاری و با توجه به نامگذاری آن به جهش تولید، افزایش یافته و خواهد یافت.

از آن سو اما این احتمال قوی نیز هست که کمبود و نبود قطعات سبب بازگشت پدیده خودروهای ناقص شده باشد. به هر حال خودروسازی ایران با تحریم دست و پنجه نرم می کند؛ ضمن آنکه کشور با کمبود ارز نیز روبرو است و قطعه سازان هم طلب معوق هنگفتی از شرکت های خودروساز دارند که این آخری، تامین قطعات داخلی را گاهی مختل می کند.

نکته دیگر اینجاست که به دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان و ایران، تامین قطعات از خارج به ویژه چین مختل شده است. اینها دلایل مهمی برای کمبود و نبود قطعات و به تبع آن، بازگشت خودروهای ناقص به شمار می فرایند.

با این حساب، ممکن است وزارت صمت فشار جدیدی بابت رشد تیراژ به خودروسازان وارد نکرده و ماجرا از ناحیه کمبود و نبود قطعات آب می خورد. به عبارت بهتر، این احتمال هست که بیشتر شدن اختلال در فرایند تامین قطعات داخلی و خارجی، ایران خودرو و سایپا را برای چندمین بار به ورطه تولید ناقص کشانده باشد.

منبع: جهانی اقتصاد