خلیج گرگان در خطر فقر غذایی و انرژی - دوست بلاگ

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایرنا، خلیج گرگان بزرگ ترین خلیج دریای خزر است که در سال 1354 به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمرز در استان مازندران به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین المللی دنیا در فهرست تالاب های کنوانسیون رامسر ثبت شد. این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست محیطی حتی در سطح دنیاست که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی اثری مستقیم دارد اما چند سالی است که با نیستی دست به گریبان شده است.

دلایل مختلفی برای خشک شدن خلیج گرگان مطرح می گردد که از جمله تغییر اقلیم و گرمایش دنیای، برداشت بی رویه از سفره های آبی اطراف خلیج، کاهش بارندگی و افزایش تبخیر که البته می دانیم علت تمام این ها فقط سرشت سیری ناپذیر انسان است که می خواهد هر آنچه در طبیعت وجود دارد را در اختیار خود درآورد.

چند وقتی است که شاهد بارش باران در بیشتر نقاط کشور از جمله سواحل شمالی هستیم که به نظر می رسد می تواند جانی دوباره به خلیج ببخشد، اما همایون خوشروان مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر معتقد است که این بارش ها تاثیری بر جان تشنه خلیج گرگان ندارد.

وی گفت: درست است که بارندگی هایی داشتیم و به نوعی نیز حالت سیلابی داشته اما کوتاه و گذرا بوده است، یعنی بارندگی ها متداوم و پیوسته نبوده که بتوانیم از آن به عنوان یک بارش موثر در حوضه آبریز خلیج گرگان یاد کنیم.

خوشروان اضافه کرد: درباره تاثیر بارندگی ها بر خلیج گرگان می گردد گفت که تاثیر آن خیلی اندک بوده چون بیش از 85 تا 90 درصد منابع آب خلیج گرگان از دریای خزر تامین می گردد و بارش های جوی فقط می تواند در مناطق منتهی الیه غربی خلیج گرگان که یک منطقه بسیار کم عمق و یک باتلاق نمکی است، توسعه یابد و بتواند آنجا حوضچه های آبی بسیار کم عمقی را به وجود آورد که معمولا ترکیبشان هم شیرین تر از آب هایی است که در مناطق مرکزی و شرقی خلیج گرگان وجود دارد.

این محقق ادامه داد: البته ریزش های جوی برای اکوسیستم های خلیج گرگان به خصوص در مناطق منتهی الیه غربی و مشرف به جزیره اسماعیل سای که می توان گفت آنجا ترکیب آبش شیرین تر از جاهای دیگر خلیج گرگان است، مفید است اما نه اینکه این بارندگی ها را به عنوان یک راه حل برای نجات خلیج گرگان ببینیم تا اینکه از این بحران خارج گردد.

خوشروان گفت: طی سال آبی گذشته 12 سانتیمتر کاهش تراز آب دریای خزر را داشتیم این معادل 48 میلیارد متر مکعب آبی است که از خزر یا از دست رفت یا اینکه اصلا به خزر نرسید، این یعنی سه برابر شدن سرعت کاهش تراز آب خزر و این سه برابر شدن بر روی تالاب میانکاله اثر مستقیم خواهد داشت، اما در کشور ما به رغم وجود داده های سنجش از دور و تصاویر ماهواره ای که به صورت رایگان وجود دارد، در سایت های اینترنتی نمی بینم که سازمان های مرتبط یک سامانه پایش مداوم و دراز مدتی را تاسیس نموده باشند که تغییرات خلیج گرگان را به صورت به هنگام رصد نمایند. در حالی که می توانیم سامانه ای داشته باشیم که با گذر زمان تغییرات خلیج گرگان را رصد نمایند اما بعضا می بینیم که تحقیقات بر روی این خلیج بیشتر حالت موضعی دارد، مثلا یک سازمان کاری انجام می دهد و می رود؛ این ناپیوستگی در فراوری داده ها باعث می گردد ما در مدیریت و تصمیم گیری برای خلیج گرگان دچار چالش شویم.

وی گفت: بنابر این برای برون رفت از این بحران ضروری است که در نکته اول کارگروه نجات خلیج گرگان مانند سابق تشکیل جلسه دهد و به طور منسجم کار را پیش ببرد چون دیگر این جلسات مانند گذشته مداوم برگزار نمی گردد، در کنار آن فعالیت های اجرایی و تحقیقاتی انجام گردد؛ باید یک سامانه پیوسته پایش دریای خزر و خلیج گرگان را تعبیه و از مراکز تحقیقاتی فعال در این زمینه مانند مرکز مطالعات تحقیقات دریای خزر، پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی و سایر نهادهای دانشگاهی استفاده بهینه کنیم. متاسفانه این دستگاه ها همه به صورت جزیره ای فعالیت می نمایند، برای همین فعالیت های آن ها در سطح منطقه و یا بین المللی انعکاسی ندارد.

خوشروان با تاکید بر اینکه خلیج گرگان شرایط خوبی ندارد، گفت: بر اساس مطالعات انجام شده روی تصاویر ماهواره ای تعیین شد که حدود 27 درصد از خلیج گرگان نسبت به زمان پرآبی خود خشک شده است که ارزش زیستگاهی این 27 درصد بیش از 80 درصد ارزش زیستگاهی تمام خلیج گرگان است. یعنی یک منطقه ای از خلیج گرگان خشک شده که اصطلاحا به آن می گوییم حساس ترین واحد اکولوژیکی خلیج گرگان؛ چون منطقه زایش تنوع زیستی است و گونه های مختلف و متنوعی در این مناطق زندگی می کردند که در اثر خشک شدن این بخش از خلیج از بین رفته اند و اگر این گونه ها نباشند مناطق عمیق خلیج گرگان هم دچار فقر غذایی و فقر انرژی خواهد شد. یعنی اتفاقی که اکنون در حال رخ دادن است که با این حساب به شدت تعدیل تنوع زیستی را در خلیج گرگان خواهیم داشت.

مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر گفت: دو ناحیه منتهی الیه غربی و بخش شمال شرقی؛ جایی که آبراهه های چپ اوغلی و آشوراده به خلیج گرگان منتهی می گردد، امروز دچار خشک زایی شده و در نهایت حساس ترین منطقه خلیج گرگان را تحت تاثیر خود قرار داده است.